μελέαγρος

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν γιος του βασιλιά της Καλυδώνας Οινέα και της Αλθαίας. Αναφέρεται ως ήρωας και σπουδαίος κυνηγός, ο οποίος σκότωσε τον φοβερό κάπρο που κατέστρεφε τους αγρούς της Καλυδώνας· ο κάπρος είχε σταλεί από την Άρτεμη ως τιμωρία για τον Οινέα, ο οποίος είχε παραλείψει να θυσιάσει σε αυτήν. Ο Μ. κάλεσε σε βοήθεια ήρωες από διάφορες πόλεις για το κυνήγι του κάπρου, πολλοί από τους οποίους φονεύθηκαν μέχρι να κατορθώσει ο Μ. να πλήξει το ζώο με τα βέλη του. Η Άρτεμη προκάλεσε μια φιλονικία μεταξύ Καλυδωνίων και Κουρήτων για την κατοχή του κεφαλιού και της δοράς του κάπρου, κατά την οποία ο Μ. σκότωσε τους ηγεμόνες των Κουρήτων, αδελφούς της μητέρας του. Εκείνη τότε επικαλέσθηκε εναντίον του τη μήνη των Ερινύων: για τον λόγο αυτό ο Μ. αποσύρθηκε από τον αγώνα και, όταν οι Κουρήτες πολιόρκησαν την πόλη, παρά τις παρακλήσεις του πατέρα, των αδελφών και της μητέρας του, αρνήθηκε να βοηθήσει τη χώρα του· μόνο η σύζυγος του Κλεοπάτρα κατόρθωσε να τον πείσει να πάρει μέρος στη μάχη και να σώσει την πόλη.

Σύμφωνα με μιαν άλλη παραλλαγή του μύθου, κατά τη γέννηση του Μ. οι Μοίρες είχαν προφητεύσει ότι ο Μ. θα ζούσε μέχρι να καεί ένας δαυλός. Η μητέρα του φύλαξε τον δαυλό προσεκτικά, όμως τον έριξε στη φωτιά όταν πληροφορήθηκε τον φόνο των αδελφών της, προκαλώντας τον θάνατο του γιου της. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι η Αλθαία εμφάνιζε πιο στενό δεσμό με τα αδέλφια της παρά με τον γιο της, απηχώντας παλιότερες μητριαρχικές αντιλήψεις. Το κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου αποτέλεσε ιδιαίτερα αγαπητό εικονιστικό μοτίβο στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή τέχνη, επιζώντας μέχρι και τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Μακεδόνας στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου (; – 323 π.Χ.). Συμμετείχε σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις και ιδιαίτερα στην εκστρατεία εναντίον των Περσών. Πολέμησε στη μάχη του Γρανικού ποταμού (334 π.Χ.) ως επικεφαλής της 12ης τάξης της φάλαγγας των πεζεταίρων, στη μάχη της Ισσού (333 π.Χ.), στη μάχη στα Γαυγάμηλα (331 π.Χ.) και ακολούθησε τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία του εναντίον των Ινδιών (327-25 π.Χ.). Μετά τον θάνατο του Μακεδόνα στρατηλάτη, ο M., ο οποίος τότε ήταν αρχηγός των δυνάμεων που βρίσκονταν στη Βαβυλώνα, δυσαρεστήθηκε από τη διανομή των αξιωμάτων και ήρθε σε ρήξη με τον Περδίκκα και τον Λεόννατο. Τελικά, ο M. δολοφονήθηκε με διαταγή του Περδίκκα, ο οποίος δεν ανεχόταν την παρουσία ικανών και δραστήριων στρατιωτικών στη Βαβυλώνα.

2. Δευτερότοκος γιος του Πτολεμαίου του A’ του Σωτήρα και της Ευρυδίκης (3ος αι. π.Χ.). Ακολούθησε τον μεγαλύτερο αδελφό του Πτολεμαίο τον Κεραυνό σε όλες τις εκστρατείες του στη Θράκη και στη Μακεδονία. Το 280 π.Χ. ο Πτολεμαίος ο Κεραυνός ηττήθηκε και πέθανε, με αποτέλεσμα ο M. να τον διαδεχθεί το 279 π.Χ., ενώ οι Γαλάτες έγιναν κύριοι της υπαίθρου στη Μακεδονία. Επειδή αποδείχθηκε ανίκανος να κυβερνήσει, αντικαταστάθηκε από τον Αντίπατρο λίγες μέρες αργότερα.

3. Ποιητής (2ος – 1ος αι. π.Χ.). Καταγόταν από τα Γάδαρα της Συρίας. Υπήρξε συγγραφέας 130 επιγραμμάτων που σώζονται στην Παλατινή Ανθολογία και ο πρώτος εκδότης επιγραμμάτων Ελλήνων και Αλεξανδρινών κλασικών, τα οποία και συγκέντρωσε σε μία συλλογή με τον τίτλο Στέφανος. Τα θέματα των ποιημάτων του είναι κυρίως ερωτικά.

Γλυπτό που απεικονίζει τον μυθικό ήρωα Μελέαγρο (Έπαυλη των Μεδίκων, Ρώμη).

* * *

μελέαγρος (Α)

(κατά τον Ησύχ.) «ἡ κατοικίδιος ὄρνις».

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταπλασμένος τ. τού μελεαγρίς* κατά τα αρσ. σε -ος].